Personifikacja (Obfitości ?)

drewno lipowe, pierwotnie polichromowane (ślady gruntu kredowego); wys. 90 cm.
Krąg lwowskiej rzeźby rokokowej, ok. 1770-90

Znakomitej klasy drewniana rokokowa rzeźba przedstawia młodzieńca w silnym kontrapoście, w długiej szacie upiętej w talii i odsłaniającej prawą nogę oraz w krótkim płaszczu przerzuconym przez prawe ramię. Silne przegięcie sylwetki w lewo i wypięcie lewego biodra równoważone jest z prawej strony gestem przytrzymywania oburącz w górze znacznych rozmiarów przedmiotu. Prawdopodobnie był to róg obfitości skierowany konchą w dół - atrybut Abundantii - personifikacji obfitości. Tak też należy ostrożnie odczytywać symbolikę prezentowanej tu rzeźby. Nie była to zatem przypuszczalnie rzeźba ołtarzowa, ale - wobec zastosowania drewnianego tworzywa - figura pochodząca zapewne z dekoracji okolicznościowej, być może z Castrum Doloris - bogatej dekoracji katafalku w czasie uroczystego pogrzebu. W dawnej Polsce tego rodzaju dekoracje zawierały treści symboliczne prezentowane w rzeźbie figuralnej przez tzw. geniuszy - bezskrzydłych młodzieńców dźwigających atrybuty, najczęściej personifikujących cnoty zmarłego. Omawianą tu rzeźbę należy postrzegać właśnie jako owego geniusza.

Cechy formalne rzeźby wskazują w sposób nie budzący najmniejszych wątpliwości na krąg tzw. lwowskiej rzeźby rokokowej. Język stylowy tej powstałej we Lwowie formacji cechowała przede wszystkim niezwykle wybujała ekspresja przejawiająca się zarówno w traktowaniu ogólnej kompozycji figur, jak i w śmiałym poszukiwaniu formy, ujęcia brył, szczegółów anatomicznych, a zwłaszcza okrywających ciało draperii. Te ostatnie - zupełnie niekonwencjonalne - wyabstrahowane od pozy i ruchu postaci, uniezależnione od siły grawitacji, odznaczają się szczególnym potraktowaniem faktury, zatracając naturalną miękkość, a przeistaczając się w materię sztywną, kruchą i łamliwą. Porównywana była ona przez rozmaitych badaczy do struktury kryształu, do nakrochmalonej i łamanej tkaniny, czasem budziła porównania z łamanym papierem, lub silnie giętą blachą. Na fenomen owej „szkoły lwowskiej” - poza szczególnym charakterem stylowym - składała się także ogromna spuścizna artystyczna wielkiej liczby warsztatów. Styl ów rozprzestrzenił się ona na obszarze rozciągającym się od wschodniej i południowej granicy Rzeczpospolitej, po linię Wisły na zachodzie i okolice Białegostoku na północy. W tej sytuacji niezmiernie trudno jest wskazać na konkretny ośrodek powstania figury, takiej jak ta. Nie był to raczej sam Lwów, ani nawet dawne Województwo Ruskie, nie był to także początkowy okres rozwoju formacji. Wydaje się że należy raczej upatrywać w niej produktu ośrodka w stosunku do Lwowa bardziej peryferyjnego i datować na ósmą bądź dziewiątą dekadę XVIII wieku. Wskazuje na to daleko idące, niespotykane w samym Lwowie przestylizowanie dzieła, pewna manieryczność np. w zastosowanym tu skrajnym wygięciu sylwetki czy w szczególnym opracowaniu głowy, zwłaszcza blisko osadzonych, krągłych oczu.