Z RODZINY HABSBURGÓW

a) WOJCIECH KOSSAK (1856 - 1942) ARCYKSIĄŻĘ KAROL STEFAN HABSBURG Z ŻONĄ MARIĄ TERESĄ W PARKU ZAMKOWYM, 1911 olej, płótno, 198 x 347 cm; ślad po sygnaturze p. d. Na odwrocie nalepka inwentarzowa PAŃSTWOWE ZBIORY SZTUKI NA WAWELU DEP. 87. Dobra żywieckie w 1838 r. przeszły drogą kupna od Wielkopolskich w posiadanie Habsburgów. Arcyksiążę Karol Stefan Habsburg Lotaryński (1860-1933) był pod urokiem polskiej kultury, uczył się nawet języka polskiego. Był miłośnikiem sztuki, kolekcjonerem obrazów malarzy polskich i europejskich, sreber. Rozbudował zamek żywiecki. W okresie międzywojennym polscy monarchiści widzieli go jako właściwego kandydata do korony. Cieszący się ugruntowaną sława Wojciech Kossak po zamieszkaniu w 1907 r. w Krakowie - w słynnej "Kossakówce", zbliżył się do elit Krakowa i Lwowa. Wcześniej jako malarz nadworny cesarza Wilhelma II zwrócić musiał uwagę także arcyksięcia Karola Stefana Habsburga. Już w połowie 1910 r. artysta otrzymał od arcyksięcia zlecenie namalowania dwóch dużych obrazów - portretów zbiorowych rodziny Habsburgów na tle zamku w Żywcu. W liście z 23 lipca 1910 r. pisał Kossak do Ferdynanda Hoesicka "Walą się obstalunki i pieniądze, a studia dla Żywca z tego tygodnia zaimponują Ci z pewnością" (cyt. za: Wojciech Kossak, Listy do żony i przyjaciół. 1883-1942, t. II: Lata 1908-1942, opr. K. Olszański, Kraków 1985, s. 55). Prace nad monumentalnymi obrazami poprzedziły liczne studia portretowe arcyksięcia i członków jego rodziny. Prezentowany obraz stanowi jakby lewe skrzydło dyptyku. Przedstawia zleceniodawcę dzieła wraz ze swą żoną arcyksiężniczką Marię Teresę w trakcie zimowego spaceru po parku. Z boku oczekujące sanie z woźnicą w stroju krakowskim, w głębi widoczny zamek i pawilony ogrodowe, w tle renesansowa wieża kościoła Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Znakomity portret Stefana Karola, odznaczającego się szlachetnymi rysami, przykuwa uwagę widza, obok jego żona, Maria Teresa ujęta jako poważna matrona. Siedzący przy nich piesek jest tyleż rodzajowym dodatkiem, co aluzją do nowożytnego symbolu przywiązania i wierności znanego z obrazów mistrzów starych szkół malarstwa europejskiego. Piękne Światło słoneczne rozświetla pejzaż znajdujący się za portretowanymi. b) WOJCIECH KOSSAK (1856 - 1942) WYJAZD SANKAMI Z ZAMKU ŻYWIECKIEGO, 1911 Portret dzieci arcyksięcia Stefana Karola i Marii Teresy Habsburg olej, płótno, 198 x 347 cm; sygn. l. d.: WOJCIECH KOSSAK 1911 Na odwrocie nalepka inwentarzowa PAŃSTWOWE ZBIORY SZTUKI NA WAWELU DEP. 88. Obraz stanowi pendant portretu arcyksięcia Stefana Karola z żoną, ujęty w zimowej scenerii z zamkiem żywieckim w tle. Oto na wycieczkę saniami wybierają się dzieci Pana na Żywcu. W gondoli siedzą - od lewej - Mechtylda (1891-1966), późniejsza żona, od 1913, ks. Olgierda Czartoryskiego (1888-1977), Wilhelm Franciszek (1895-1948), późniejszy pretendent do tronu ukraińskiego jako "Wasyl Wyszywany", zmarły w kijowskim więzieniu, za nim siedzi Renata Maria (1888-1935), żona, od 1909, ks. Hieronima Radziwiłła (1885-1945), którego ukazał Kossak opartego o sanie. Przy nim podąża Eleonora Maria (1886-1974), późniejsza żona, od 1913, Alfonsa von Kloss (1880-1953). Młodzieniec stojący przy saniach, nieco w głębi, to Leon Karol (1893-1939), który później zawarł niedynastyczne małżeństwo z Marią-Klotildą von Thuillieres hrabiną von Montjoye-Vaufrey et de la Roche (1893-1978), a ich potomkowie noszą tytuł "Hrabiów von Habsburg". Na koniu siedzi Karol Albrecht (Olbracht 1888-1951), późniejszy pułkownik Wojska Polskiego, dowódca XVI Brygady Artylerii 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty i twierdzy Grudziądz, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, wobec niepodpisania volkslisty więziony przez Niemców do końca wojny. Córka Karola Albrechta, Maria Krystyna, powróciła do Żywca i obecnie mieszka w zamku. Temperament malarski Wojciecha Kossaka wyzwolił się zarówno w ukazaniu widocznych na obrazie koni, pieska jak i w pięknie oddanej scenerii zimowego, słonecznego dnia, z monumentalnym zamkiem żywieckim zamykającym perspektywę zbiorowego portretu rodziny Habsburgów. cena łączna pozycji 243a i 243b: 540 000 zł c) ALEKSANDER - ALEX KIRCHER (1867 - 1939) KRĄŻOWNIK SMS "KAISER FRANZ JOSEF I "W PORCIE KILOŃSKIM", 1892 S. M. S Kaiser Franz Josef I im Hafen von Kiel Keiser Wilhel II an Bord 3. IX. 1890 Krążownik austriacki "Kaiser Franz Josef" pod dowództwem arcyksięcia Karola Stefana w porcie Kilońskim olej, płótno, 120 x 250 cm; sygn. l. d.: czarną farbą Kircher. 92.; napis czerwoną farbą z prawej u dołu S.M.S "Kaiser Franz Josef I" im Hafen von Kiel/ Wilhelm II. an Bord 3. IX. 1890. Na odwrocie nalepka z napisem: Krążownik austriacki/ "Keiser Franz Josef" pod/ dowództwem arcyksięcia Karola Stefana/ w porcie Kilońskim; nalepki inwentarzowe ŻYWIEC ZAMEK - nr 40; PAŃSTWOWE ZBIORY SZTUKI NA WAWELU DEP. 76. Obraz przedstawia wybudowany w stoczni w Trieście - porcie Cesarsko-Królewskiej Marynarki Wojennej - krążownik pancernopokładowy SMS "Kaiser Franz Josef I", zwodowany 18. maja 1889 r. Nowoczesny okręt był siostrzaną jednostką innego pancernika austriackiego SMS "Kaiserin Elizabeth" i powtarzał konstrukcje włoskich krążowników SMS "Giovanni Bausan" (1883) i SMS "Etna" (1885). Dowodził nim sam arcyksiążę i jednocześnie admirał Karol Stefan Habsburg, załoga liczyła 450 osób. Krążownik był nowoczesną jednostką, jego kadłub stalowy miał wyporności 3967 ton, długości około 100 m, szerokości około 15 m. Napęd wyposażono w dwie poziomo ustawione, o systemie potrójnego rozruchu maszyny czterocylindrowe, o dwóch podwójnych kotłach. Moc wynosiła 6400 koni mech., co dawało prędkość 18 węzłów (33,5 km/h), na próbach osiągał jednak prędkość faktyczną 20 węzłów (37,3 km/h). Wyposażony był min. w dwa działa kaliber 24 cm i sześć dział kaliber 15 cm, cztery wyrzutnie torpedowe kaliber 30 cm. Brał udział w bitwach morskich I wojny światowej, a następnie w wyniku wojennych kontrybucji przeszedł pod banderę francuską. W dniu 17. października 1919 r. w czasie silnego sztormu przeładowany okręt zatonął niedaleko portu Kumbor w Zatoce Cottaro (Adriatyk). Artysta Aleksander Kircher - nb. urodzony w Trieście - absolwent Akademii Berlińskiej, wzięty marynista, twórca licznych "portretów" okrętów flot austrowęgierskiej, niemieckiej namalował obraz w 1892 r. Okręt ukazany został post fatum, kiedy odbywał jeden ze swych pierwszych rejsów do Kilonii w 1890 r. Na dziobie krążownika przedstawieni zostali jego dowódca arc. Karol Stefan Habsburg i wizytujący jednostkę cesarz Niemiec - Wilhelm II. Prezentowany obraz należał do licznej kolekcji dzieł marynistycznych znajdujących się w zbiorach Karola Stefana Habsburga na zamku w Żywcu. W 1950 r. wraz z odebraniem dóbr Habsburgów razem z innymi dziełami przekazany został w depozyt do Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Odebrany stąd przez sukcesorów arcyksięcia Karola Stefana trafił w 2002 r. na rynek sztuki. Krążownik SMS "Kaiser Franz Josef I" w porcie Kilońskim oprócz walorów artystycznych, ekspozycyjnych wiąże kilka interesujących wątków: ilustruje ambicje kolekcjonerskie i rozmiary mecenatu artystycznego polskiej gałęzi rodu Habsburgów oraz przedstawia epizody z dziejów floty Cesarsko-Królewskiej Marynarki Wojennej i Niemiec. cena: 100 000 zł