Olszynka Grochowska

- Bój o Olszynkę Grochowską, 1886/1923
olej, płótno; 86 x 135,5 cm;
sygn. p. d.: Wojciech Kossak / 1886.
Na odwrocie napis autorski: "Bój o Olszynkę" (Grochowską)/ Dzieło z moich młodych lat spalone przez Mo [skali ? - napis przetarty] / w Boryniczach w r. 1914 / odtworzyłem dla hr. Stanisława Mycielskiego / w roku w 1923.
Lit. (wybór): K. Olszański, Wojciech Kossak, Ossolineum 1982, il. 30 - reprodukcja czarno-biała 1. wersji kompozycji z lat 1886-1887; il. 31 - reprodukcja barwna repliki autorskiej z 1931.

Wielki znawca twórczości Wojciecha Kossaka - Kazimierz Olszański - tak opisuje okoliczności towarzyszące historii obrazu: „Ten olbrzymi obraz (170 x 250 cm), przedstawiający walkę 4. Pułku piechoty liniowej o lasek olszynowy na przedpolach Warszawy 25 lutego 1831 r., został odznaczony pierwszym medalem na wystawie sztuki polskiej w Krakowie w r. 1887. […] Obraz przyniósł Wojciechowi sławę. Reprodukowany wielokrotnie, znany szeroko w Polsce choćby z pocztówek, wrył się głęboko w pamięć kilku pokoleń Polaków i ukształtował naszą wizję o bitwie grochowskiej. 'Olszynka' w r. 1915 [sic!] spłonęła w pożarze pałacu Mycielskich w Boryniczach [ok. 50 km na pd od Lwowa - przyp. AK], a artysta w latach międzywojennych wymalował kilka replik tego 'dzieła swojej młodości'. Powracał też stale do tego tematu, malując zeń różne fragmenty (op. cit., s. 11/12).