Zegar kaflowy

mechanizm: mosiądz, stal; dzwonek: spiż; obudowa: mosiądz częściowo srebrzony i złocony, szkło;
odlewanie, grawerowanie, wycinanie, srebrzenie, złocenie, oksydowanie;
10 x 13,3 x 12,2 cm; tarcza: 9,1 x 9,1 cm; średn. pierścienia 9,1 cm; szer. 2,3 cm;
sygn. na dolnej płycie: Albrecht / Erb in Wienn;
Wiedeń, 1680-1690.

Zegar kaflowy z dwiema wskazówkami, z mechanizmem o szkielecie płytowym i napędzie sprężynowym, bijącym godziny, zamkniętym w czterobocznej obudowie, wspartej na czterech nóżkach w formie spłaszczonych kulek, ujętych profilowanym pierścieniem. Obudowa z przeszklonymi, prostokątnymi ściankami, z szybkami zabezpieczonymi na osi dłuższej pionowymi mosiężnymi listwami ze śladami złocenia. Gzymsy gładkie, górny uskokowo profilowany, dolny profilowany z wklęską. W dolnej, srebrzonej pokrywie dzwonek na strzemiączku. Tarcza kwadratowa z nakładanym szerokim pierścieniem, ujętym kryzą, z rzymskimi cyframi godzinowymi rozdzielonymi stylizowanymi liliami, z podziałką minutową powyżej i arabskimi cyframi minutowymi na obwodzie zewnętrznym. Pole środkowe zdobione groszkowaniem. W narożach tarczy grawerowane uskrzydlone główki. Wskazówki stalowe oksydowane, godzinowa ażurowa z kwiatonem, minutowa na krótkim trzonie zakończonym szpikulcem. Szkielet mosiężny, z dwiema płytami połączonymi czterema stalowymi, toczonymi, kolumnowymi filarkami, z ażurową przeciwwagą zapadnika bicia, zdobioną grawerowanym motywem poziomek na łodyżkach. Napęd chodu ze ślimakiem wyrównawczym i łańcuszkiem Galla. Wychwyt szpindlowy regulowany balansem. Sekcja bicia zapadowa. Płyta dolna złocona (przetarcia złocenia) z kokiem typu angielskiego łożyskującym balans. Kok ujęty kolistą, grawerowaną ramką, wypełnioną ażurową kompozycją z wolutowo-akantowych kwiatonów. Podobne motywy dekorują ażurową stopkę koka i blokadę zapadki napędowej chodu. Regulacja włosa balansu tarczkowa z rytowaną skalą (1-6). Koło zapadowe z rytowaną pośrodku rozetką i cyframi arabskimi na obwodzie zewnętrznym. Obuch młoteczka mosiężny zdobiony grawerowanymi ceownikami. Obudowa zegara jest typowa dla wyrobów Erba, choć w porównaniu z niektórymi bogato zdobionymi egzemplarzami prezentuje się dość skromnie [zob. zegar kaflowy z kolekcji Abbot Guggenheim sprzedany na aukcji Chriestie's w 2015 r, aukcja 3712, poz. 96; zob. też Maurice 1976, s. 78, poz. 598]. Duże podobieństwo łączy ją natomiast z innym zegarem kaflowym Erba ze zbiorów Museo National de Artes Decorativas w Madrycie (nr inw. DSC08033) - podobnie wyglądające, podpierające obudowę nóżki, bardzo powściągliwa dekoracja naroży oraz analogicznie zaprojektowane, wypełniające prawie całą powierzchnię ścianek przeźrocza, przez które widać dekoracyjnie opracowany mechanizm. Co prawda zastosowanie panoramicznych, pozbawionych ramek okienek nie było ani nowym, ani oryginalnym rozwiązaniem i znane było z realizacji wcześniejszych, z ok. poł. XVII w., m.in. zegarmistrzów augsburskich, np. Jeremiasa Pfaffa [Maurice 1976, poz. 592].
Stan zachowania: przetarcia złoceń na płycie dolnej.
Albrecht Erb urodził się w 1628 r. W 1661 r. został mistrzem, a dwa lata później otrzymał stanowisko nadwornego zegarmistrza (Kammer- und Hofuhrmacher). Prawdopodobnie w tym samym roku został członkiem Rady Miejskiej. Zmarł w 1714 r. Pracował głównie na potrzeby dworu i patrycjatu Wiednia, ale otrzymywał też liczne zamówienia z innych miast, a także z zagranicy. Znany był przede wszystkim z wysokiej klasy zegarów astronomicznych. Jego czasomierze wyróżnia nie tylko wysokiej jakości mechanizm, ale również dbałość o stronę estetyczną. Warsztat po nim przejął syn Frank Anton [Abeler 2010, s. 141; ADB 1877, s. 184]