Śmierć Przemysława, 1876

drzeworyt, papier, 41.5 x 31 cm w świetle passe-partout, (passe-partout 55 x 45 cm); sygn. monogramem wiązanym „JM” na płycie drzeworytniczej p. d., oraz przez ksylografa, l. d.: J. Holewiński;
Zamachu w Rogoźnie na króla Przemysława II dokonano w środę popielcową 8 lutego 1296 roku, kiedy dwór i król odsypiali obchodzone poprzedniego dnia zapusty. Zaskoczony we śnie król zdołał jeszcze chwycić za broń lecz został poważnie ranny. Napastnicy uprowadzili go ze sobą, ale ponieważ bardzo krwawił porzucili po drodze. Jan Matejko do przekazów historycznych podszedł bardzo swobodnie. Na jego płótnie scena rozgrywa się w paradnej sali, nie w sypialni, król jest całkowicie ubrany i przytomny. Toczy się otwarta walka, pojedynek na miecze napastników z królem i jego otoczeniem, chociaż widać przewagę tych pierwszych. Matejko na obrazie umieścił również postacie dwóch przerażonych kobiet: żony króla Przemysława II Małgorzaty oraz jego córki Ryksy Elżbiety później wydanej za mąż za króla Wacława II.
Grafika pochodzi z „Albumu Jana Matejki” wydanego w 1876 r. przez S. Lewentala.