Fragment z obrazu "Jarmark w Bałcie"

olej, płótno; 49 x 60,5 cm;
napis p. d.: JB (monogramem);
na odwrocie naklejka z Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (częściowo uszkodzona): Autor: Józef Brandt, Tytuł: Fragment obrazu "Jarmark w Bałcie" Rodzaj dzieła: ol.
na płótnie oraz pieczątka: Malerleinwand Fabrik / von A. Schutzman / in Munchen.

Eksponowany i ujęty w katalogu: „Wystawa zbiorowa dzieł Józefa Brandta, TZSP, 1926, [przewodnik nr 14], poz. kat. 78 - tu jako: Fragment z obrazu "Jarmark w Bałcie".
Do obrazu dołączona jest kopia opinii st. kustosz Zofii Katarzyny Posiadały.

Józef Brandt - malarz święcący triumfy w monachijskim środowisku artystycznym, założyciel pracowni artystycznej, w której kręgu obracali się inni mistrzowie pędzla, tacy jak Maksymilian Gierymski, Józef Chełmoński czy Władysław Czachórski - dzielił swoje życie na dwie części. Malarz przebywał głównie w Monachium, ale miesiące letnie spędzał w majątku żony, w Orońsku, skąd podróżował m.in. na Podole.
Odwiedzając kresy w 1874 roku Józef Brandt znalazł wyśmienity motyw ukazywany w jego obrazach - jarmark - oraz dający również upust jego kolekcjonerskim zainteresowaniom. Monachijska pracownia malarza pełna była bowiem różnych utensyliów, m.in. wszelkiej broni, siodeł, wschodnich tkanin, co udokumentował Władysław Szerner - malarz, ale też „kustosz” jego zbiorów - w grafice z 1876 roku opublikowanej w „Tygodniku Ilustrowanym”. Temat kresowych handlarzy, podjęty wcześniej również przez Juliusza Kossaka - przyjaciela Józefa Brandta - stał się motywem do monumentalnych, dynamicznych kompozycji. Znanych jest kilka płócien o tematyce organizowanego dwa razy do roku wielkiego targu. Pierwsze z nich (I.116), datowane jest na 1880 rok. Już w 1876 roku można odnaleźć nieukończone dzieło „Jarmark na konie w Bałcie” wspominane w relacji Józefa Ignacego Kraszewskiego z odwiedzin w pracowni Brandta. Badacze twórczości Józefa Brandta zwracają również uwagę na ukryte autoportrety artysty w obrazach o tej tematyce, wskazując na postacie targujące się ze sprzedawcą. Zapewne w tym czasie powstawały również liczne szkice, szybkie notatki rysunkowe utrwalające poszczególne detale interesujące artystę. W zbiorach Józefa Brandta znajdowała się również pochodząca z 1871 roku fotografia dokumentująca podolski jarmark (DI 115429 MNW). Mogły powstawać również niewielkie szkice olejne, na co wskazuje st. kustosz Zofia Katarzyna Posiadała w opinii do prezentowanego obrazu.
Józef Brand podkreślał, że jest polskim malarzem, nie tylko dzięki dopiskowi przy podpisie brzmiącym „z Warszawy”, ale również regularnie przesyłając swoje dzieła na wystawy warszawskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych. Według opinii Z. K. Posiadały na odwrocie tego kameralnego obrazu znajduje się papierowa nalepka świadcząca o tym, że płótno było prezentowane na wystawie zbiorowej Dzieł Józefa Brandta zorganizowanej w hołdzie artyście w 1926 roku właśnie w Warszawie. W spisie prezentowanych wówczas dzieł, pod pozycją 78 znajduje się obraz zatytułowany: Fragment obrazu „Jarmark w Bałcie” utożsamiany z oferowanym płótnem.

(Nota opracowana na podstawie: „Józef Brandt 1841-1915”, red. nauk. Ewa Micke-Broniarek, [Katalog wystawy monograficznej], t. 1-3, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2018: t. 1, s. 196; t. 2, s. 356; t. 3, s. 300, il.