Ikona - Św. Jerzy

Malowidło na trzech zespolonych deskach, wzmocnionych dwiema szpongami wsuwanymi na frez, lekko wystającymi poza pole ikony; podkład – lewkas kredowo-klejowy; tempera; złoto płatkowe; 71 x 63,5 x 5,5 cm (ze szpongami).
Nieznaczne ślady interwencji konserwatorskiej w dolnej partii ikony. Otwory po owadach na odwrocie obrazu. Ogólny stan dobry.
Rosja, pocz. XIX w.

Na najbliższą aukcję jednego obiektu mamy przyjemność zaproponować państwu wyjątkowej klasy ikonę rosyjską z przedstawieniem św. Jerzego.

Pośrodku obrazu - wizerunek młodzieńczego Świętego na białym koniu, w złotej zbroi i czerwonym, rozwianym płaszczu, godzącego włócznią w paszczę skrzydlatego smoka, wijącego się pod kopytami konia, na brzegu tafli wodnej, wśród rozrzuconych szczątków swoich ofiar. Z prawej widoczne mury miasta. Przed bramą – postać kobieca w czerwonej szacie i koronie, zarzucająca na szyję smoka pętlę z czerwonego pasa. Za blankami murów, na dwóch kondygnacjach – król ze świtą i królowa z dworkami – obserwujący zmagania rycerza z bestią. Z lewej – niebiesko-granatowe wzgórze porośnięte kępami winnej latorośli. Nad ujętą złotym nimbem głową Jerzego – unosząca się wśród obłoków postać Chrystusa Pantokratora w promienistej, złotej glorii. Poniżej na złotym obramieniu – podpis cyrylicą, z abrewiacjami: „STRADANIJA SWITAGO WIELIKO […] GIEORGIJA”. Wokoło 16 kwater ze scenami z żywota i męczeństwa Świętego; wszystkie z legendą pisaną cyrylicą na złotej bordiurze opasującej ikonę.

Święty Jerzy - jeden z najbardziej popularnych świętych całego świata chrześcijańskiego, ze szczególnym upodobaniem czczony jest w Kościele Wschodnim jako Swiatyj Wielikomuczenik Gieorgij Pobiedonosiec. W badaniach XX-wiecznych podważano historyczność tej postaci. Zgodnie z upowszechnioną przez Złotą Legendę Jakuba de Voragine [2 poł. XIII w.] wersją żywota Świętego – był on żołnierzem rzymskim - trybunem wojskowym rodem z Kapadocji. Czas jego służby przypadł na okres panowania cesarza Dioklecjana [284-305]. Około roku 303 – w trakcie wzmożonych prześladowań chrześcijan – został pojmany, torturowany, a w końcu ścięty - jako nieugięty, wierny wyznawca Chrystusa. Jego ciało spoczywa w odwiedzanym przez licznych pątników grobowcu w mieście Lidda (obecnie Lod na terenie Izraela), a  czaszka – w Rzymie, w poświęconej mu świątyni.
W pierwotnych podaniach – zarówno w Zachodnim, jak i Wschodnim Kościele - nie ma jeszcze śladów legendy z motywem smoka. Pojawia się ona w czasach wypraw krzyżowych, z początkiem XII w., wraz z rozszerzającym się kultem św. Jerzego jako patrona rycerstwa, a Złota Legenda utrwala ją, ze wszystkimi szczegółami wykorzystywanymi w ikonografii Świętego aż do czasów obecnych. Genezy tego przedstawienia w sztuce upatruje się w greckim micie o herosie Perseuszu, który ocalił księżniczkę Andromedę, pokonawszy potwora morskiego pustoszącego jej krainę. Podobne są baśniowe ramy potyczki Jerzego ze smokiem: miasto gnębione przez ohydną bestię, zatruwającą powietrze i źródło czystej wody, zmuszone do daniny z niewinnych dziewic – zostaje uratowane przez szlachetnego rycerza. Znamienna jest jednak różnica w symbolicznej wymowie tej walki Dobra ze Złem. Jerzy uosabia siłę nowej religii - Wiary Chrystusowej, a pokonany smok – ciemności pogaństwa. Król uratowanego miasta przyjmuje chrzest wraz z całym ludem, a rycerz oddala się, odrzucając oferowane mu dary dziękczynne. Wkrótce sam odda życie za wiarę „aby bez przeszkód służyć Bogu w niebie”.