i Cornelis SAFTLEVEN (1607-1681)

Chłopi zabawiający się przed domem [Stypa - Alegoria pięciu zmysłów], po 1636 olej, deska dębowa, 45 x 73 cm; sygn. na lewo od środka, u dołu - na taborecie, w cieniu poniżej jego siedziska Oferowana praca przedstawia rozbudowana scenę rodzajową z grupą postaci zabawiających się przed chatą ustawioną na tle pejzażu. Na pierwszym planie przy stole znajduje się grupa jedenastu osób, zza okna i drzwi chaty wygląda jeszcze pięciu mężczyzn. "Temat obrazu zasadniczo słusznie został rozpoznany w ekspertyzie prof. Jerzego Nowosielskiego i Aleksandy Krupskiej jako ukryta alegoria pieciu zmysłów, przedstawiona pod powierzchownością postaci, pogrupowanych parami: Dwóch muzyków symbolizuje słuch, dwaj kolejni mężczyźni przy stole - jeden jedzacy,m drugi pijacy - smak, chłop obejmujacy kobietę - dotyk, kobieta i chłopak zatykajacy nos - węch, zaś wyobrażona w oknie dwójka ludzi spoglądających przez lunetę i okulary - wzrok. Oczywiste jest również, że czarna flaga na miotle pozwala określić powód zebrania towarzyskiego jako stypę, odbywajaca się zapewnie przed domem zmarłej/ego. Dodałbym jedynie, że sama tę flagę traktować można jako swoisty wanitatywny komentarz do zachowania ucztujacych ludzi, jako wskazanie na przemijalność doczesnych uciech zmysłowych, zwyczajowo sympbolizowanych przez alegorie pięciu zmysłów." (cyt. za Maciejem Monkiewiczem) Charakterystyka postaci i sposób tworzenia pierwszego planu wskazują na autorstwo Davida Teniersa Młodszego (1610-1690). Można tu odnaleźć cechy wczesnych prac Teniersa, np. Palacze z 1633, Pijący chłopi, Chłopi w gospodzie czy Śpiewający chłopi i Posiłek we wnętrzu gospody (oba z 1634) Stylistyczne analogie potwierdza uważne przestudiowanie sygnatury, pokazujące, że była ona w przeszłości (w wyniku pomyłki) zmieniona na „AD OS” ( z całą pewnością w dobrej wierze, w celu jej uczytelnienia), co doprowadziło do błędnej atrybucji - praca przez to była dotąd przypisywana Adriaenowi Ostade (1610-1685). Po zmodyfikowaniu barw makrofotografii przy użyciu komputera wyraźnie widać, że pierwszą literą było "T" ( z wyraźnym, długim daszkiem), prawdopodobnie pierwotnie wiązane z "D", w formie monogramu, często używane przez artystę (w różnych układach). Dziełem Teniersa jest jednak tylko pierwszy plan obrazu. Pejzaż został wykonany przez wybitnego malarza holenderskiego Cornelisa Saftlevena (1607-1681),również kontynuującego tradycję malarstwa rodzajowego w typie Adriaena Brouwera. Współpraca tych dwóch artystów potwierdzana jest co najmniej jednym dziełem namalowanym przez nich wspólnie - Wnętrze stajni z dziewczyna z Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. Hipoteza tej współpracy pozwala przyjąć ograniczone ramy czasowe powstania tego obrazu. Analiza dendrochronologiczna podłoża, opracowana przez dr. Hab. Tomasza Ważnego jako najwczesniejszą możliwą date podaje 1636 rok. Mało jest jednak prawdopodobne, aby praca powstała po roku 1638, kiedy to Cornelis Saftleven osiadł na stałe w Rotterdamie i najprawdopodobniej zaprzestał podróży do Flandrii (opr. za: Maciej Monkiewicz, ekspertyza obrazu z 7 maja 2002).