Szafa barokowa

o konstrukcji wieńcowej, dwuczęściowa, z dwoma dwuskrzydłowymi szafkami, wsparta na czterech toczonych nogach w formie „gruszek”, bogato dekorowana profilowanymi listwami i rautami. Fronty obu części podzielone na dwie osie trzema pilastrami na bokach i po środku. Skrzydła drzwi ramowe z płycinami: nastawa z pojedynczą płyciną, a podstawa z dwoma, dekorowane prostokątnymi poduchami. Ramy, płyciny, poduchy i gzyms wieńczący dekorowane prostokątnymi polami, ujęte listwą profilowaną, ozdobione nakładanymi rautami. Szeroki wieniec górny, gzyms oddzielający nastawę oraz podstawa u dołu wykończone profilowanymi listwami. Boki ramowe z płycinami w nastawie (dwoma) i podstawie (czterema), ujętymi listwami profilowymi. Nogi z pierścieniami u góry, podcięte pośrodku, ze spłaszczoną kulą u dołu. Wnętrza z pojedynczymi półkami. Zamki stalowe, kute, przykładane, jednoryglowe, z trójlistnymi puszkami. Konstrukcja - dębina; obłóg - dębina; okucia - stal; 196 x 177 x 66 cm Europa Północna - Wybrzeże Morza Północnego lub Bałtyckiego, 2 ćw. XVII w Szafa stanowi typowy przykład mebla wykonanego na terenie Holandii lub pod bezpośrednim wpływem stolarstwa holenderskiego na Wybrzeżu Morza Północnego i Bałtyckiego (miasta hanzeatyckie, Gdańsk?) w 1, poł. XVII wieku (1620 - 1630). Pierwsze szafy tego typu zaczęto wykonywać na pocz. XVI wieku. Ich forma i dekoracje odzwierciedlały architektoniczne podziały renesansowych budynków: kondygnacje - części i gzymsy; okna - poduchy i płyciny; kolumny - pilastry; rzeźby - płaskorzeźbione dekoracje. Typowym dla tych mebli było także użycie ok. 1630 roku płytek hebanowych i płaskorzeźbionego ornamentu małżowinowego, a po 1630 także rzeźb figuralnych. Boki odzwierciedlały podział frontu na wiele pseudo - płycin. Wykonywane w Holandii modele rozpowszechniły się na wybrzeżu Morza Północnego i Bałtyckiego, a także dalej w głąb lądu (Frankonia, Nadrenia). Były tam zarówno przywożone, jak również wykonywane. Wykorzystywano je do przechowywania wartościowej bielizny stołowej. Były meblami reprezentacyjnymi, jednymi z najcenniejszych mebli w domu, wraz z zawartością świadczących o jego zamożności. Egzemplarze dekorowane rzeźbami często stanowiły prezent ślubny, mogły wchodzić też w skład wiana. Szafy te, z uwagi na funkcję jaką pełniły, określano także mianem kredensu. Omawiana szafa jest jednym z wcześniejszych i jednocześnie prostszych fasonów tego typu, nie posiadającym dekoracji rzeźbiarskiej. Na czas powstania szafy ok. 1620 roku może wskazywać kilka jej cech. Szafę znamionują dobre proporcje oraz oszczędna dekoracja. Powierzchnię frontu wyróżniają liczne podziały, nadające mu tektoniczny rytm powierzchni, uzyskane prostymi, ale różnymi elementami dekoracyjnymi (listwami profilowymi, rautami). Dopiero po ok. 1625 - 1930 zaczęto urozmaicać ascetyczne fronty dekoracjami płaskorzeźbionymi i hebanem. To tak zawężone datowanie, jak na tak wiekowy mebel, wynika z porównania innych znanych szaf w zbiorach polskich i literatury. Przedstawione przez znanych badaczy tematu R. Baarsena i H. Kreisla, podobne egzemplarze szaf wskazują na powstanie omawianej szafy w okresie ok. 1 ćw. XVII w. W katalogu strat wojennych Muzeum Miejskiego w Gdańsku (Stadtmuseum) opublikowano zdjęcia wielu zaginionych z tamtejszych zbiorów XVII wiecznych szaf holenderskich podobnych do omawianej szafy. Nie można wykluczyć, że w rozszerzonym okresie między 1620 - 1640 mogły powstać podobne proste szafy. Mebel jest w bardzo dobrym stanie zachowania. Na powierzchni zachowane ślady użytkowania: przetarcia, wybicia, drobne ubytki. Na uwagę zasługują dobrze zachowane kute zamki, typowe dla okresu wykonania szafy. Bibliografia: R. Baarsen, Nederlendse Meubeln 1600 - 1800, Amsterdam 1996, s. 9, 21; H. Kreisel, Die Kunst des deutschen Möbels; Von den Anfängen bis zum Hochbarock, München 1968, t. 1, s. 214 - 215; il. 481, 483; Straty Wojenne Muzeum Miejskiego i Muzeum Rzemiosł Artystycznych w Gdańsku, Gdańsk 2005, t. II, s. 32, poz. 135 (Kgm 1343); 41, poz. 193 (Kgm 2616), s. 60, poz. 298; s. 64, poz. 311 (Kgm 4775)