olej, płótno dublowane, 108 x 131 cm;
olej, płótno dublowane, 108 x 131 cm;
sygn. p. d.: H. Siemiradzki / 1867
Praca pochodzi od rodziny artysty.
Oferowany obraz powstał we wczesnym okresie twórczości Siemiradzkiego, gdy ten studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Praca różni się znacznie od powszechnie znanych, późniejszych dzieł artysty namalowanych, gdy po studiach w Monachium i Rzymie uległ on wpływom akademizmu i modzie na malarstwo historyczne.
Dzieło nawiązuje do zaadoptowanego przez kulturę chrześcijańską święta, korzeniami sięgającego pogańskiej ludowej
tradycji. Oto dwie panny na wydaniu wysłuchują z uwagą tego, co na temat ich zamążpójścia ma do powiedzenia wróżbita. Widzimy praktykowany do dziś obyczaj lania wosku i odczytywania przyszłości z jego cienia. Siemiradzki w bardzo wymowny sposób przedstawił trzy postacie – trzy charaktery. Dwie dziewczyny różnią się temperamentem: siedząca brunetka – zmysłowa i wyzywająca – jest zaprzeczeniem stojącej blondynki – niewinnej i skromnej, zafascynowanej przebiegiem wróżby.
Takie przeciwstawienie było w XIX wieku dość popularne. Znamy je choćby z postaci okrutnej Balladyny i dobrej Aliny. Natomiast skryty w cieniu wróżbita, widzący rzeczy, których nie pojmują inni, jest tu niepokojący, demoniczny. Jego twarz oświetlona została delikatnie płomieniem ustawionej na stole świecy, jedynego źródła światła na obrazie. Jej blask wyłania z mroku scenę i zarazem buduje jej niesamowity, magiczny nastrój.
Jest to dzieło absolutnie wyjątkowe zarówno ze względu na okres jego powstania, jak i na ludową tematykę. Jedną z nielicznych znanych analogii może stanowić obraz z 1880 roku, znajdujący się we Lwowskiej Galerii Sztuki zatytułowany
„Noc świętojańska”, przedstawiający rozbawioną grupę młodych ludzi zgromadzonych wokół ogniska.
