Bitwa pod Kutnem, 1939

olej, płótno, 80 x 130 cm;
sygn. p. d.: Jerzy Kossak / Kutno 1939;
na odwrocie faksymile potwierdzenia autentyczności przez Jerzego Kossaka.

Lit.: K. Olszański, Jerzy Kossak, Wrocław - Warszawa - Kraków 1992, s. 35, jedna z wersji kompozycji il. 212 z tytułem j.w.
„W warunkach okupacyjnych - pisze wspaniały monografista „malarskiego rodu Kossaków” Kazimierz Olszański - byt dyktował nowe prawa. Jerzy […] tylko wyjątkowo porywał się na coś większego. Takim był obraz zatytułowany „Kutno” (1939) [oraz jego wariant „Bitwa pod Kutnem” - przyp. red.], przedstawiający, chyba pod wpływem opisu włoskiego korespondenta wojennego przy Wehrmachcie, mocno ufantazjowaną scenę szarży kawalerzystów polskich z lancami na czołgi”.
Nota bene fantazję tę podjął później, w 1959 roku, Andrzej Wajda w filmie Lotna, wpisując się w szeroki głos krytyki obejmującej działania dowódców ostatniej wojny. Jednak Jerzemu Kossakowi tkwiącemu silnie w apologii i tradycji ułańskiej wojska polskiego inspiracji dostarczył heroizm wojska polskiego, który przejawił się w Bitwie nad Bzurą zwaną także Bitwą pod Kutnem, największej bitwie kampanii 1939 roku. Rozegrała się ona w dniach od 9 do 18-22 września 1939. Godną podziwu i szczególnie ważną rolę na szeroko zakrojonej linii frontu odegrały tu Wielkopolska Brygada Kawalerii gen. Romana Abrahama, Grupa Operacyjna Kawalerii gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego, w której skład wchodziły Podolska Brygada Kawalerii i Pomorska Brygada Kawalerii.