Głowa na nóżkach - Portret J.W. Pakowskiego

pastel, jasno-brązowy papier; 68,5 x 48,5 cm (w świetle oprawy);
sygn., dat. i opisany p. g.: Witkacy 1934 VIII / NP (T.Bs) / [PI].

PROWENIENCJA:
kolekcja Tadeusza Rutkowskiego, Kraków;
sprzedaż w Desie, lata 80. XX w.;
kolekcja prywatna, Polska.

LITERATURA:
Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885 - 1939, katalog dzieł malarskich oprac. Irena Jakimowicz, Anna Żakiewicz, Warszawa 1990, s. 133, nr kat. 1866;
Stanisław Ignacy Witkiewicz. Listy do żony. Tom 2, red. Anna Micińska, Warszawa 2015, s. 259 i 262.

Pierwszy sformułowany regulamin Firmy Portretowej Stanisława Ignacego Witkiewicza powstał w 1925 roku podczas wspólnej z Tymonem Niesiołowskim wystawy, zorganizowanej w warszawskim salonie Garlińskiego. Wtedy też, w katalogu do ekspozycji, podczas której artysta zaprezentował tylko portret, Witkacy ogłosił, że będzie zajmowała go jedynie ta tematyka w malarstwie, gdyż pozostała twórczość nie cieszyła się oczekiwanym uznaniem. Witkacy w tym czasie również zadeklarował, że zrezygnował z teorii Czystej Formy w malarstwie, co ostatecznie nie zostało w pełni zrealizowane, ponieważ jak wskazuje Irena Jakimowicz oraz jak głosi zaktualizowana wersja regulaminu Firmy Portretowej Witkacego z 1928 roku, wiele z powstałych w Firmie Portretowej wizerunków można określać tym mianem. Rozróżniał je również sam Stanisław Ignacy Witkiewicz oznaczając mniej „wylizane” przedstawienia podpisem Witkacy, a te charakteryzujące się „ładnością” pełnym nazwiskiem. Również w katalogu warszawskiej wystawy pierwszy raz pojawił się typ portretów, które artysta oznaczył literami, poddając je także krótkiej charakterystyce. Regulamin ten został rozszerzony i zaktualizowany, w szczególności, jeśli chodzi o najbardziej wymagający typ C. Dodany został również typ dziecięcy stanowiący połączenie dwóch wcześniej wymienionych w spisie. Sam artysta wielokrotnie również kreował własne multiplikacje charakterów ujawniające się w fotografii, sztukach teatralnych czy prozie.
Prezentowany pastel przedstawia portret doktora Jana Władysława Pakowskiego, w typie B, a zatem trochę bardziej charakterystycznym. Pozostałe adnotacje artysty wyjaśniają, że podczas jego malowania nie stosował używek, jak również nie palił. W zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi znajdują się dwa kolejne portrety lekarza w typie C. Irena Jakimowicz w katalogu dzieł Witkacego wskazuje jeszcze dwa, poza prezentowaną i muzealnymi, pastele przedstawiające Pakowskiego.

(Lit.: Irena Jakimowicz, Anna Żakiewicz, Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939. Katalog dzieł malarskich, Warszawa 1990; Piotr Potworowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Warszawa 1989; Witkacy. Sejsmograf epoki przyśpieszenia, red. Zofia Machnicka, Paweł Polit, Anna Kiełczewska, Warszawa 2022; www.witkacy.hg.pl; www.muzeum.slupsk.pl ).