Młoda kobieta w spiżarni (?)

olej, płótno dublowane; 119 x 147 cm sygn. po lewej u góry (nad głową trzymanego przez kobietę kaczora): R[o]otius fe[.] (prawdopodobnie kształt, który odczytujemy jako literę R, jest monogramem, utworzonym przez litery R, J i A, co jest jednak trudne do potwierdzenia przy słabej widoczności sygnatury) Wyjątkowy w twórczości Rotiusa przykład połączenia aż tak rozbudowanej martwej natury z postacią ludzką. Ten holenderski artysta większą część życia spędził zapewne w rodzinnej Fryzji: urodzony w Medemblik, działał później głównie w Hoorn. Specjalizował się w malarstwie portretowym, utrzymanym w tradycji amsterdamskiej, początkowo - zgodnie z konserwatywnym smakiem fryzyjskich zleceniodawców - podążającym za przykładem Nicolaesa Eliasz.'a Pickenoya, atmosferą jednak bliższym dziełom Jacoba Gerritsz.'a Cuypa. Później, zwłaszcza w swoich portretach zbiorowych, Rotius inspirował się twórczością Bartholomeusa van der Helsta i w mniejszym stopniu Goverta Flincka. Tak wyraźne odniesienia do artystów mieszkających w Amsterdamie wskazują, że Rotius mógł kształcić się w tym mieście, nie wiadomo jednak u kogo, nowsze bowiem badania archiwalne, przesuwające datę urodzin naszego malarza na 1624, podważają przekaz Houbrakena, iż jego nauczycielem był Pieter Lastman. Rotius stworzył też niewielką liczbę martwych natur, pozostających pod wpływem Willema Claesz.'a Hedy i artystów z kręgu Pietera Claesz.'a, takich, jak Roelof Koets. Prezentowana tutaj kompozycja ma jednak odmienny charakter, nawiązując do tradycji przedstawień kuchennych malowanych w XVI wieku przez Pietera Aertsena i Joachima Beuckelaera. Zbliża się tym samym do obrazów kuchni, spiżarni i straganów, z postaciami ludzkimi umieszczonymi wśród rozległych martwych natur, wykonywanych przez działających już w XVII wieku, choć starszych od Rotiusa artystów holenderskich, głównie haarlemskich, jak Pieter Cornelisz. van Rijck, Joachim Wttewael, a zwłaszcza Cornelis Engelsz. (Versprongh) i Floris Gerritsz. van Schooten. Łącznikiem między nimi a środowiskiem fryzyjskim był, urodzony w Lejdzie, a osiadły w Leeuwarden, Jan Willemsz. de Wilde. To do jego martwych natur kuchennych (sygn., dat. 1627, Fries Museum, Leeuwarden) prawdopodobnie nawiązuje w omawianym dziele Jan Albertsz. Rotius. Czyni to z naszego przedstawienia obraz wyjątkowy na tle twórczości malarza, także przez to, że ukazana tu kobieta, pomimo żywej charakterystyki, zdradzającej zacięcie (przyszłego?) portrecisty, nie jest wcale portretem, ale przykładem nie spotykanego dotąd w jego spuściźnie malarstwa rodzajowego. Jednak charakterystyka jej twarzy, wykazuje wiele analogii do znanych wizerunków ręki Rotiusa, nie pozostawiając wątpliwości co do jego autorstwa, podobnie jak sygnatura o charakterystycznym kształcie, dobrze osadzona w warstwach malarskich. Dzieło to powstało zapewne we wczesnym okresie kariery artysty, przed połową XVII w. Mimo całego swojego konserwatyzmu przyciąga uwagę widza wysoką jakością warsztatu malarskiego. Jan Albertsz. Rotius [Rootius] (Medemblik, 1624 - Hoorn, 1666)