Zmartwychwstanie

drewno lipowe, rama z drewna dębowego, wys. 174 cm (z ramą);
Śląsk, 1. ćw. XVIII w.

Prezentowa tu późnobarokowa płaskorzeźba ze sceną Zmartwychwstania stanowi niewątpliwie wyrwany z pierwotnego kontekstu fragment większego obiektu stolarsko-snycerskiego. Przypuszczalnie były to stalle kościelne - kanonickie, bądź mnisze; wskazywałby na to zarówno ikonograficzny charakter sceny stanowiący fragment typowego dla tego sprzętu cyklu narracyjnego z Życia Jezusa, jak i określone proporcje owego, najprawdopodobniej, zaplecka dostosowane do siedziska stalli. Istnieją przesłanki by przypuszczać, że stalle owe zostały rozebrane dość dawno: dębowa rama, sama w sobie dość stara, jest tu niewątpliwie wtórna, podobnie jak żelazne zawiesie służące do ekspozycji w nowych (muzealnych?, domowych?) warunkach. Obiekt nosi ślady licznych niefachowych reperacji, m.in. po incydencie z ogniem (ślady nadpalenia po środku kompozycji), odwrocie zostało ponadto podbite nowszą sklejką.

Scena przedstawia utrwalony średniowieczno-nowożytną tradycją ikonograficzną moment Zmartwychwstania. Okolony przez rozstępujące się obłoki, półnagi Chrystus, odziany w płat materii przerzucony przez ramiona i biodra, wzlatuje w powietrze z prawą ręką uniesioną w geście błogosławieństwa. Poniżej przedstawiony jest otwarty grób i grupa pięciu ogarniętych przestrachem siedzących bądź gwałtownie powstających żołnierzy, w zbrojach stylizowanych na rzymskie bądź orientalne, z tarczami i szablami. W tle widoczne są święte niewiasty (trzy Marie) podążające do grobu. Wysoko posadowiony horyzont, zgodny z proporcjami płaskorzeźby, pozwolił rozwinąć bogactwo narracji, jednak przyczynił się do trudności z ogarnięciem perspektywy linearnej przez snycerza, co zwłaszcza silnie widoczne jest w wyobrażeniu grobu.

Dzieło powstało w 1. ćwierci XVIII w. zapewne w środowisku śląskim (choć trudno precyzyjniej wskazać na konkretny ośrodek) dla jednego z kościołów tej dzielnicy. Liczne świątynie Śląska, przede wszystkim katedralne, kapitulne, kolegiackie, farne, oraz te związane z różnymi odgałęzieniami zakonów mniszych, obfitowały niegdyś w stalle, wiele z nich zostało począwszy od czasów sekularyzacji w początku XIX w. rozebranych bądź zniszczonych, podobnie jak inne elementy wyposażenia. Do czasów współczesnych zachował się niewielki odsetek pierwotnej liczby stalli. Pewne cechy formy (rozluźnienie kompozycji, wyciągnięcie proporcji figur, fałdowanie draperii) oraz zależności kompozycyjne pozwalają ostrożnie sytuować naszą płaskorzeźbę w szeroko rozumianym kręgu oddziaływania słynnych stalli kościoła cystersów w Henrykowie (ok. 1710).