Popiersie świętego biskupa

obrządku greckiego
drewno lipowe polichromowane i złocone, wys. 33 cm.
Polska (krąg rzeźby lwowskiej), ok. 1770-1800
Na wysokiej podstawie o wybrzuszonym cokoliku osadzone zostało rokokowe popiersie brodatego biskupa w stroju liturgicznym obrządku wschodniego: na głowie ma mitrę biskupią zwieńczoną krzyżem metalowym (wtórnym na miejscu pierwotnego drewnianego) na piersiach ma wyłożony paliusz z krzyżem greckim. Prezentowany obiekt to niemal na pewno fragment
większej całości, zapewne sprzętu liturgicznego (ołtarza, ambony, być może stalli) z cerkwi grekokatolickiej. Można przypuszczać, iż pierwotnie istniało także drugie popiersie do pary. Skromne rozmiary rzeźby świadczą zarazem o niewielkich rozmiarach sprzętu, z którego pochodzi, zapewne wieńcząc pierwotnie jakiś element architektury, jak belkowanie, attyka, filar czy pilaster.
Rzeźba przedstawia zapewne jednego z świętych popularnych w XVIII w. w kręgu unickim, jak św. Bazyli Wielki, św. Mikołaj, czy św. Atanazy. Z pewnością dzieło zostało wykonane w szeroko rozumianym kręgu tzw. lwowskiej „szkoły” rzeźby rokokowej, zapewne w jednym z jej ośrodków prowincjonalnych (Chełmszczyzna?), w drugiej fazie jej funkcjonowania t. j. już po roku 1770. Formacja rokokowej rzeźby lwowskiej, stworzona przez wybitnych artystów pochodzenia niemiecko-czeskiego, jak Johann Georg Pinsel, czy Sebastian i Fabian Fesingerowie, rozwijała się w stolicy Rusi Czerwonej i w jej okolicach od połowy XVIII wieku. Jednak rozpowszechnienie wprowadzonej przez nich maniery - o silnym ładunku ekspresji z deformacją anatomii i charakterystycznym łamaniem fałd draperii - nastąpiło w kręgu prowincjonalnych warsztatów o dekadę, dwie później. Fenomen obecności w ostatniej tercji stulecia w miastach i miasteczkach Polski Południowo-Wschodniej wielkiej liczby utalentowanych artystów miejscowych, Polaków i Rusinów, których Pinsel czy Fesingerowie zatrudniali wcześniej w swych warsztatach pozostaje kluczem do zagadnienia ugruntowania się stylu lwowskiego. To właśnie owa grupa rzeźbiarzy miejscowych, wśród nich między innymi Maciej Polejowski, Franciszek Olędzki i Jan Obrocki, Michał Filewicz czy Jan Szczurowski, przyczyniła się do utrwalenia lwowskiej formuły rzeźbiarskiej i rozprzestrzenienia się tego stylu na całą Ruś Koronną, większą część wschodniej Małopolski, Ziemię Chełmską i Podlasie. Trzeba wyraźnie podkreślić - a nie było to dotąd dostatecznie zauważane - że po raz pierwszy w dziejach sztuki dawnej Rzeczpospolitej tak wielka i jednorodna grupa artystów rodzimych tworzyła dzieła nie ustępujące wiele poziomem współczesnym dokonaniom europejskim.