Trójca Święta i Święta Rodzina

drewno twarde (bukszpan ?) częściowo złocone, 13 x 13,5 cm.
Śląsk (?), 4 ćw. XVII w.

Płaskorzeźba stanowi niezwykle interesujące i rzadkie w plastyce europejskiej przedstawienie tzw. Trójcy Stworzonej, zwanej również Trójcą Ziemską. Typ przedstawienia wiąże się z rozwiniętą w kręgu cysterskim na Śląsku 2. poł. XVII w. pobożnością koncentrującą się na kulcie Świętej Rodziny, w tym zwłaszcza kulcie św. Józefa. Istota teologiczna i idący z nią koncept kompozycyjny dzieła oparty jest na dwóch wektorach: horyzontalnym i wertykalnym (stanowiącym pionową oś kompozycji). Ów pierwszy wyznacza rozciągająca się wzdłuż podstawy grupa Świętej Rodziny: środkiem kilkuletni Jezus prowadzony po bokach za ręce przez Maryję i św. Józefa. Postać Jezusa stanowi równocześnie Osobę Trójcy Świętej, której przedstawienie zajmuje oś pionową kompozycji, z półpostacią Boga Ojca w obłokach u góry i Ducha Św. pośrodku. W ten sposób Trójca Święta rządząca światem ukazana jest w ścisłym związku z Kościołem Zalążkowym, jaki stanowili Jezus, Maryja i Józef. Nie wykluczone, że tak ujęta scena, jako obiekt kultu, stanowiła fragment ołtarzyka domowego jednego z członków bractwa św. Józefa, np. w kręgu śląskiego klasztoru cystersów w Krzeszowie. Dzieciątko Jezus odziane jest w sukienkę o krótkich rękawach, przewiązaną paskiem, Maryja i Józef w długie suknie i płaszcze przerzucone przez ramiona i plecy i zarzucone połą na kolana. Na uwagę zasługuje częściowe pozostawienie płaskorzeźby w naturalnym kolorze drewna i częściowe jej wyzłocenie (tło, brzegi szat, pasek). Cechy formalne dzieła nie pozwalają jej wprawdzie złączyć z konkretnym warsztatem, wskazują jednak wyraźnie na wpływy rzeźby flamandzkiej obecne na Śląsku w 2. połowie XVII
w. Dotyczy to takich kategorii, jak nieskrywany realizm, klasycyzujący typ fizjonomiczny, wyraźnie oddana cielesność postaci, układ obfitych draperii odbijający budowę anatomiczną figur, czy też czytelne residua manieryzmu (ujęcie postaci Boga Ojca w obramieniu z obłoków, szczegóły kostiumologiczne [JS].