Portret Antoniego Górskiego, 1918

olej, tektura, 72 x 102 cm; sygn. p. g.: J. Malczewski; l. g. datowany: 1918 Obraz pochodzi od rodziny portretowanego Na oferowanym obrazie sportretowany został Antoni Górski (1862-1926) - wybitny prawnik, ekonomista, m.in. profesor nadzwyczajny Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, profesor Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, uczony o wszechstronnej wiedzy i zainteresowaniach. Odegrał ważną rolę w życiu politycznym Galicji, a także w dziedzinie ujednolicenia prawa polskiego po odzyskaniu niepodległości. Mężczyzna zamyślony, ze wzrokiem skierowanym w dal został sportretowany w ujęciu popiersiowym. W prawej ręce trzyma kapelusz i laskę, w lewej zieloną tkaninę. W obrazie bardzo ważny jest nie tylko pierwszy plan z osobą portretowaną, ale również to, co dzieje się z tyłu. Z prawej strony pojawia się motyw studni otoczonej poidłami znanymi z obrazu „Źródło wody życia” [ok. 1911, olej, płótno, 138 x 96 cm, własność prywatna]. Przy studni znajdują się dwie postacie potraktowane szkicowo. Kobieta czerpie wodę zanurzając w studni naczynie przymocowane na długim drągu. Obok niej postać wędrowca, którego okrywa szynel znany z licznych obrazów Malczewskiego. Scena ta przywodzi na myśl motyw spotkania Jezusa z Samarytanką. Na dalszym planie ukazany został ciąg drzew, które znacząco różnią się między sobą. Przy prawej krawędzi obrazu stoi drzewko cienkie i nagie, obok drzewo, silne, giętkie, pokryte zielonymi listkami. Kolejne drzewo, potrzaskane przez żywioły, choć jego konar jest gruby, a na resztkach gałęzi są jeszcze liście. Następne są drzewa już jesienne. A na samym końcu, z lewej strony obrazu ustawione jest drzewo bez kory czy korony z liści, samotne i kruche. Czyżby artysta chciał nam w ten sposób pokazać etapy życia człowieka? W obrazie występują motywy, które można odnaleźć w innych obrazach Jacka Malczewskiego. Wiejski płot, przed którym stoi portretowany mężczyzna, utkany z powyginanych gałązek pojawia się np w „Portrecie Władysława Reymonta”[1905, olej, płótno, 78 x 100 cm, Muzeum Narodowe, Warszawa, cembrowiny zdroju - m. in. w cyklu „Zatruta studnia”[1905 i 1906, olej, płótno, 109 x 84, Muzeum Narodowe], a kryte słomą dachy gospodarstw występują w autobiograficznym cyklu „Moje Życie” (np. Powrót [1915, olej, płótno, 100 x 200 cm, Muzeum Narodowe, Poznań]) Jak zwykle w obrazach Malczewskiego, w ujęciach portretowych, oprócz ukazanej postaci, artysta dołącza elementy o wymowie symbolicznej. Ich interpretację pozostawia widzowi. Nie ulega jednak wątpliwości, że tło w prezentowanym obra - zie, stanowi wartość samą w sobie jako pięknie ujęty, niepozbawiony dramaturgii wiejski pejzaż. Ps. O Antonim Górskim: Polski Słownik Biograficzny, Tom VIII, PAN 1959-1960; Górscy herbu Boża Wola. Przodkowie i potomkowie generała Franciszka Górskiego, pod. red. Krystyny Górskiej-Gołaskiej, Poznań 2000 ss.105-113 (tu bibliografia publikacji)